Exhibition, News

REMEK DELA IZ WIENER ART KOLEKCIJE U LEOPOLD MUZEJU “UNKNOWN FAMILIARS” /The Vienna Insurance Group Collections/ 08.05.2024–06.10.2024

07.05.2024

Na izložbi “UNKNOWN FAMILIARS” u Muzeju Leopold prvi put će se susresti istaknuti delovi iz šest kolekcija Vienna Insurance Group. Uprkos različitim naglascima i evolucijama kolekcija, njihovi radovi su nepoznati, jer svi potiču iz kompilacija koje su sakupile kompanije koje pripadaju istoj porodici. 200-godišnjica Vienna Insurance Group pruža priliku da predstavi kolekcije VIG-a, Wiener Städtische Versicherung, Wiener Städtische Versicherungsverein, Donau Versicherung, srpskog Wiener Städtische osiguranja, letonskog BTA Baltic kao i češke kompanije Kooperativa.

Na izložbi “UNKNOWN FAMILIARS” – “Nepoznati poznanici” u bečkom Leopold muzeju biće prikazano 80 radova iz Wiener Art Kolekcije koji se kreću u širokom rasponu od klasične slike, objekata, instalacija, fotografija, video radova i skulptura urađenih od strane 15 domaćih umetnika. Radi se o istinskim remek delima domaće umetnosti koje su i bečki kustosi prepoznali i uvrstili u svoju selekciju kao dokaz visokih kvaliteta i paralelnim tokovima domaće scene, koja ne samo što nije zaostajala za svetskim trendovim, već je u pojedinim slučajevima išla ispred njih.

Wiener Art Kolekcija je jedna od retkih umetničkih kolekcija sa ovih prostora koja se sistematično i dosledno bavi sakupljanjem i čuvanjem umetničkih dela koja prevazilaze tipične korporativne kolekcije. Kao jedna od najbrojnijih što se tiče samih radova, ona u svojoj kolekciji čuva neke od najreprezentativnijih dela koja su nastajala u dugom vremenskom periodu od pedesetih godina prošlog veka pa sve do današnjih dana.

Upravo će se ta istorijska dela koja svedoče o prvim neoavangardnim stremljenjima domaćih umetnika naći na velikoj izložbi koja se organizuje u čuvenom bečkom muzeju Leopold povodom 200 godina postojanja Vienna Insurance Group. U pitanju su radovi umetnika poput Vladana Radovanovića, čija se velika retrospektivna izložba upravo održava u Muzeju savremene umetnosti, novosadske grupe Dei Leči, umetnika sa beogradske konceptualne scene Dragoljuba Raše Todosijevića, Zorana Popovića, Neše Paripovića, Damjana, ali i umetnica kao što su Mira Brtka, Milena Čubraković i mnogih drugih.

Inicijativa Wiener Städtische osiguranja za sakupljanjem „vrhunskih dela“ zapravo označava ozbiljnost namere da se kolekcija formira oko strateškog cilja prepoznavanja i čuvanja od zaborava širokog spektra različitih umetničkih praksi i njihove burne istorije. Tako su na jednom mestu okupljeni artefakti prvih performansa iz 50-ih godina prošlog veka (Vladan Radovanović, Dei Leči), akcijama i delima sedamdesetih i osamdesetih godina koji su radikalno promenili tok domaće savremene umetnosti (Dragoljub Raša Todosijević, Ana Bešlić, Radomir Damnjanović – Damnjan, Zoran Popović, Nenad Bračić). Takođe, tu su radovi umetnika aktivnih tokom poslednjih decenija koji su tada ostvarili najznačajnije radove i koji čine okosnicu svakog pregleda scena sa kraja XX i početka XXI veka. Ovako koncipirana kolekcija veoma smelo nastoji da sveobuhvatnim pristupom umetničkoj sceni i njenim protagonistima omogući ne samo čuvanje i predstavljanje javnosti, već da postavi nova pitanja, preispita uvrežena shvatanja i omogući nova „čitanja“ i razumevanja srpske umetnosti generacijama koje dolaze. 

Objedinjavanje umetnika različitih generacija, individualnih poetika i kreativnih praksi, počev od onih najstarijih iz 50-ih godina XX veka (Dei Leči, Vladan Radovanović), preko 60-ih i 70-ih (Mira Brtka, Dragoljub Raša Todosijević Zoran Popović, Neša Paripović, Mileta Prodanović) ukazuje na smišljenu nameru kompanije da aktivno participira u polju kulture i doprinese boljem razumevanju nastanka umetničkih procesa, njihovog društvenog, političkog i kulturnog konteksta u sredini dugih i bolnih tranzicionih promena.

Hronološki prve u nizu su fotografije Vladana Radovanovića i predstavljaju možda i najznačajniji segment imajući u vidu celokupno stvaralaštvo i dugo prisustvo ovog umetnika. Vladan Radovanović je još  svojim ranim radovima koji su se bavili znakovnošću umetničkog jezika (semiotikom zvučnih i slikovnih znakova), u vidu „akcija“ i projekata – instalacija, na izvestan način anticipirao konceptualnu umetnost. Nadovezujući se na Dišanove pionirske pomake, Radovanović je izmestio polje svog delovanja u mentalno, u polje koje nije zahtevalo objekte i formu u klasičnom smislu. Vladanovi prvi eksperimenti u ovoj oblasti nastali su u sredinom 50-ih godina kada izvodi prve akcije, performanse verbogestualne radove za fotoaparat (Lažno penjanje, Akcija na prirodnom taktizomu, Rukovanje eksponata). Ideja kao takva je polazište i ishodište rada zabeleženog i dokumentovanog fotoaparatom. Iz ovih eksperimenata i performansa nastaće mentalistički radovi koji predstavljaju najvažniji momenat u njegovom bavljenju umetnošću.

  • Vladan Radovanović, Lažno penjanje, performans. Lambda digitalna fotografija, 1958. Učestvuju Vladan Radovanović i Leonid Šejka. Snimio Branislav Đorđević u Rovinju.

Izvan uskog krug stručnjaka malo poznata grupa Dei Leči ostvarila je veoma značajne radove / performanse koju su dokumentovani crno-belim fotografijama i kratkim filmskim zapisima. Neke od prvih performansa autora Bore Vitorca i Dragoljuba Pavlova, treba posmatrati u kontekstu razvoja umetničkih ideja šezdesetih i sedamdesetih godina u Novom Sadu i oni predstavljaju prvorazredni događaj za kritičke umetničke prakse srpske umetnosti. Odlazeći korak dalje od Vladana Radovanovića grupa je organizovala niz uličnih akcija, intervencija u gradskim i seoskim sredinama, režiranih i nerežiranih događaja kao neku vrstu omaža poznatim umetničkim delima i autorima. U periodu kada je slikarstvo umerene apstrakcije bilo ultimativni izraz vladajućeg socijalističkog modernizma, Dei Leči su delovali kao potpuno anonimni neformalni umetnički kolektiv sa pozicije kako društvene tako i umetničke margine. Oni su se ponašali spontano, nesputano, uz geslo Dei leči! (Ide čile) nakon čega bi sledio performans u formi pantomime, zauzimanje određene poze. Slično dadaističkim akcijama ova praksa imala je za cilj da zapanji običnog čoveka na ulici, da bude provokacija uparloženom (malo)građanskom mentalitetu.

Radovi Zorana Popovića, Raše Todosijevića, Neše Paripovića i Nenada Bračića spadaju u ono što se u domaćoj istoriografiji zove “Nove umetničke prakse” ili “Druga linija”, termine u kojima se u istoriji srpske umetnosti opisuje delovanje mladih konceptualnih umetnika mahom okupljenih oko galerije Studentskog kulturnog centra u Beogradu. U atmosferi nakon pobunjeničke 1968. godine koja je, iako podstaknuta radikalnim intelektualnim pokretima američke i zapadnoevropske sredine u Jugoslaviji ona je imala i svoj lokalni značaj. Umetnici sedamdesetih pribegavaju radikalno drugačijim umetničkim praksama, kao što su to na primer  radovi Neše Paripovića ili Nenada Bračića, kritično orijentisanim prema svim tekovinama mainstream umetnosti visokog modernizma, kao i čitavom sistemu umetnosti podržanim radom Akademije likovnih umetnosti i izlagačkih praksi socijalističke Jugoslavije. Otpor prema otupeloj oštrici modernističke umetnosti kasnih šezdesetih u umetnosti sedamdesetih se manifestovao radikalizacijom umetničkih stavova i dematerijalizacijom umetničkog objekta u rasponu od hepeninga, fluksusa, performansa, akcija, body arta.

Performans „Aksiomi“ Zorana Popovića predstavlja onaj ikonični rad oko koga se gradi mit i istorijski narativ. Uz „Was Ist Kunst“ Raše Todosijevića i „Umetnost mora biti lepa…“ Marine Abramović, možda najznačajniji rad beogradske konceptualne scene svoje puno značenje i oblik dobija na fotografijama koje su mnogo više od samog dokumenta performansa. Rad „Aksiomi“ Popović je izveo u zamračenom prostoru pomoću malih sijalica montiranih na vrhovima prstiju, odnosno pokretima ruku kojima upaljene sijalice u mraku opisuju konfiguracije osam elementarnih aksiomatskih znakova (krst, kvadrat, krug, dijagonala, tačka…).

Wiener Art Kolekcija je osmišljena kao specifična celina radova povezanih zajedničkom aktivističkom, kritičkom, ponekad i konfliktnom agendom, koja pruža interesantan uvid u neke od najznačajnijih, a do sad malo vidljivih, pojava u srpskoj umetnosti od pedesetih do dvehiljaditih. Okupljeni su umetnici koji su ostvarivali svoje radove sa suprotstavljenih pozicija kritike društva, građanskog ukusa i hipokrizije društvenih i političkih vrednosti. Širok spektar polazišta kao i pristupa daje, sveobuhvatnu sliku o nekim od najznačajnijih pojava koje su obeležile umetnost XX veka.

Kustosi izložbe ” Unknown Familiars” , Filip Batka i Vanesa Džoan Miler.