Fokus
Balans i ritam u radovima Ane Knežević
Essays
07.07.2021
Aleksandra Lazar
Izložba „Prostori odstupanja“ u Salonu Muzeja Savremene umetnosti u Beogradu (22 maj-28 jun 2015) je autorska izložba kustoskinje MSU Žakline Ratković sa radovima Ane Knežević, Nemanje Lađića i Marka Markovića. Kroz različite pristupe umetnici se bave istraživanjem recepcije prostora.
Anina svetlosno-zvučna instalacija Between You and Me (2015) je prostorni crtež sačinjen od efekta svetla i zvuka u realnom prostoru. Tri pravougaonika od žutog fluorescentnog lastiša postavljena su u prostoru osvetljenom sa dva UV (blacklight) reflektora od po 400 W. Pravougaonici su postavljeni u nizu i pod uglom u odnosu na horizontalnu ravan, gradeći dinamični uzlazno-silazni odnos. Instalacija je propraćena sinewave zvučnim zapisom kao meditativnom tačkom fokusa. Visina, tonalitet i dužina trajanja zvuka određeni su u odnosu na prostor i vreme potrebno da se instalacija obiđe i sagleda. Zvučni zapis je loop u trajanju od tri sekunde na visini od 440 Hz, poznat još i kao ton a1 temperovanog sistema po kome se obično štima orkestar.
Drugi rad na izložbi „Prostori odstupanja“ je Fiat Lux (2015). Takođe triptih, Fiat Lux je negativni crtež rađen crnim akrilnim pločama pomaknutim od zida tako da pauza ili prekid u mat ravni čini ‘liniju’ i njenu senku. Fiat Lux takođe istražuje naizmenični ritam prisutan u Between You and Me.
Ova perceptualna estetika, sa istorijskim korenima u monohromnim apstrakcijama Jozefa Albersa i svetlosnim radovima Lucio Fontane, sa sobom povlači izvesna pitanja koje Ana rešava na sebi specifičan način. Savremena svetlosna skulptura nudi širok opseg tehnoloskih rešenja koja nekada zavedu umetnika u optički origami, ali Anin poliformatični tretman prostora je do kraja minimalan i promišljeno pojednostavljen. Koristeći triptih kao primarnu jedinicu (ne napuštajući pri tom mogućnost čitanja rada u odnosu na hrišćansko oltarsko slikarstvo, gde i forma triptiha i tonalitet plavo-ljubičaste boje imaju specifičnu funkciju), Ana primenjuje agogičke vrednosti na niz crteža, kontrolišući aspekt vizuelne prezentacije i njenog odnosa sa prostorom. Umetnici su bitni odnosi između prostora i radova, što angažuje i uključuje i samu arhitekturu datog prostora, kao što bi orkestar angažovao akustiku zgrade u kojoj svira.
Paralelno sa postavkom u Salonu MSU, Kontakt Galerija SKC u Kragujevcu predstavila je seriju svetlosnih montaža iz 2013 pod nazivom White Balance. Kao i Fiat Lux, White Balance koristi karakteristike materijala (u ovom slučaju poluprozirni paus papir), površinu zida, i sve međuprostore kao hromatski određene kompozicijske elemente – paleta transparentnih i neprozirnih nijansi bele i njihove senke stvaraju jedinstvenu ritmičku celinu u prostoru. White Balance, koji studijom prozirnosti materijala podseća na apstrakcije u pleksiglasu belgijske umetnice Marije Dukers je precizan i intuitivno harmoničan rad čija se završna verzija dešava tek u interakciji sa galerijskim prostorom gde je udaljenost između ramova i skupa slika određene u odnosom sa rasporedom zidova, visinom prostora, ambijentalnim svetlom i senkama.
Treća izložba, Inner Tuning, koja je izvedena u Galeriji DKSG u Beogradu od 18-29 juna 2015, predstavila je sedam triptiha na papiru nastalih ove godine, u kojima istražuje dinamiku dijagrama i odnos između dvodimenzionalnog i trodimenzionalnog u formi. Sami crteži, dinamični i oštri geometrijski oblici, su rađeni 2B olovkom na papiru dok su neki bojeni plavom drvenom olovkom. Plava olovčica podseća na plavu korišćenu u animaciji – kameri nevidljiva linija koji odaje fluidni potez animatora, ali čija je funkcija skrivena. Crteži su postavljeni na zidove sa naizmeničnim pomakom u odnosu na vertikalu (kao Between You and Me u „Prostorima odstupanja“), gde su, kako Ana kaže, „aktivirani u vibraciono-zvučnu strukturu koja, poetski gledano, teži da prostorne crteže približi osnovnim principima muzike.“ Ani odgovara asocijacija instalacije na šaltere za svetlo, na bitmapski On/Off digitalnog squarewave-a, ali smatra da je suštinska vitalnost instalacije u ‘vibratornim sferama’ crteža radije nego u mehanici postavke.
Sve Anine radove povezuje ovo interesovanje za ‘frekvencije i vibracije’, merljivu i nemerljivu oscilaciju geometrijskih formi i prostora. Za nju termin frekvencija ne predstavlja fizičku vrednost kojom se izražava broj titraja u određenom vremenskom intervalu, nego lični bookmark za intuitivni osećaj stvarnosti „kao vibratorne sfere“: „Sve u svetu u kome živimo za mene ima neku frekvenciju/vibraciju. Moja percepcija je primarno auditivna iako sam formalno obrazovanje stekla kao slikar. Moj fokus je primarno usmeren na suptilniju/nematerijalnu stvarnost – na polje viših frekvencija. Preko crteža i samih misli dok crtamo usmeravamo i prenosimo određene frekvencije/vibracije i one ostaju kao trag u toj formi/materijalu u kome se izražavamo. Moj osećaj je da tek kada smo u potpunom balansu na svim nivoima možemo da damo svoj maksimum u svetu u kome živimo kroz polje koje nam je vokacija. To je kao da ste na primer određeni ton, koji kada ste u balansu ima perfektan čist zvuk dok kada ste izvan balansa fluktuira kao da ste raštimani.“
Anina praksa, koja obuhvata vizuelnu umetnost, ali i jogu, istražuje inherentnu kinetičnost geometrijske forme i njenog okruženja u ograničenom hromatskom spektru. Objekti koji kao da levitiraju u prostoru i sami podstiču pokret. U instalacijama se, navodno, najbolje uklapaju deca koja neopterećena analizom konekcija sa Njujorškom školom 50-ih i 60-ih, trče po galeriji uživajući u višečulnom (suprasensorial) prostoru. Ana je umetnica koja je za sebe odabrala aktivnu (e)misiju.
( … ) Ritam i vitalnost Aninih radova polaze iz svesnog ili nesvesnog multimedijskog saznajnog prostora, dok teorija zvuka donekle zbunjuje i meša ove odnose. Njihova snaga je u estetski čistom, svedenom balansu koji asocira, pobuđuje i jasno demonstrira pune vrednosti prostorne geometrijske apstrakcije.
(Fragmenti teksta Aleksandre Lazar objavljeni u katalogu Collecting is Connecting pojavili su se prvi put kao kataloški esej za tri izložbe Ane Knežević “Prostori odstupanja” u Salonu MSUB (2015), “White Balance” u Kontakt galeriji u Kragujevcu (2015), i “Inner Tuning” u DKSG u Beogradu (2015). Tekst u celosti možete pročitati ovde. )
